بایگانی برچسب: پژوهشی درباره اذان

منابع و مآخذ-پژوهشی درباره اذان

منابع و مآخذ-پژوهشی درباره اذان

۱ . قرآن کریم .
۲ . آلوسى بغدادى ، شهاب الدین (م۱۲۷۰ه ) ؛ روح المعانى ، بیروت : دار احیاء التراث العربى ،۱۴۰۵ه .
۳ . ابن ابى حاتِم ، عبدالرحمن (م۳۲۷ه ) ؛ تفسیر ابن أبى حاتِم ، مکه : ۱۴۱۷ه .
۴ . ابن اثیر جَزَرِىّ ، على بن محمد (م۶۳۰ه ) ؛ اُسُد الغابة فی معرفة الصحابة ، بیروت ، دار احیاءالتراث العربى .
۵ . ابن اثیر جَزَرِىّ ، على بن محمد (م۶۳۰ه ) ؛ الکامل فی التاریخ ، بیروت : دارالکتاب العربى ،۱۴۰۰ه .
۶ . ابن اسفندیار کاتب ، محمد بن حسن (م۶۱۳ه ) ؛ تاریخ طبرستان ، نشر پدیده (خاور)،۱۳۶۶ه  .  ش .
۷ . ابن اَعْثم کوفى ، احمد (م حدود ۳۱۴ه ) ؛ الفتوح ، بیروت : دارالکتب العلمیه ، ۱۴۰۶ه .

ادامه‌ی خواندن

اجماع عترت-پژوهشی درباره اذان

اجماع عترت-پژوهشی درباره اذان

اجماع عترت

 در بحث اذان صحابه و اهل بیت  علیهم ‏السلام گذشت که ، امام على  بن ابى ‏طالب  علیه‏ السلام به «حَیّ على  خیر العمل» اذان مى ‏داد ، و به مؤذّنش امر مى ‏کرد که در اذان آن را بگوید . با دقّت در حدیث تشریع اذان ـ که امام على   علیه ‏السلام آن را از پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله روایت مى ‏کند مى ‏توان دریافت که «حَیّ على  خیر العمل» جزءِ اذان مى ‏باشد ؛ زیرا در حاشیه دُسُوقى مى ‏خوانیم : على   علیه ‏السلام «حَیّ على  خیر العمل» را پس از «حَیّ على  الفلاح» افزود ، و
مذهب شیعه تا الآن همین است[۱] .معناى  سخن دُسُوقى  این است که آنحضرت  چیزى  در اذان مى ‏آورد که خلفاء ازآن خوددارى  مى ‏کردند ؛ و همین عمل امام  علیه ‏السلام را فرزندانش ادامه دادند ، و سیره شیعه بر آن استوار شد ؛ زیرا بین فعل امام على  و مذهب شیعه تاکنون جدایى  نیفتاده است ،چه شیعه فقه و احکام دین را از امام على  و فرزندان معصوم او مى ‏ستاند . 

ادامه‌ی خواندن

حیّ على خیر العمل بخش دوم – پژوهشی درباره اذان

حیّ على خیر العمل بخش دوم – پژوهشی درباره اذان

روایت سَرِى ّ از ابو محذوره

ثبوت حیعله سوم را از پیامبر ، روایت حافظ علوى  تقویت مى ‏کند ، که به طرق گوناگون ، آن را از ابو محذوره روایت کرده است ، و همه آنها بر ثبوت حَیْعَلَه سوم متفق ‏اند .متن روایتى  که حافظ علوى  به اسناد خود نقل مى ‏کند و در سند آن احمد بن محمّدبن سَرِى ّ آمده چنین است :املاى  حدیث کرد براى  ما از حافظه ‏اش ابوالقاسم على  بن حسین عَرْزَمِى  ، گفت :براى  ما حدیث کرد ابوبکر احمد بن محمّد بن سَرِى ّ تمیمى  ، [ گفت : ] براى  ما حدیث کرد ابو عمران موسى  بن هارون بن عبداللّه‏ جَمّال ، [ گفت : ] براى  ما حدیث کرد یحیى بن عبدالحمید حَمّانى  ، [ گفت : ] براى  ما حدیث کرد ابوبکر بن عَیّاش ، از عبدالعزیز بن رفیع ، از ابو مَحْذوره که ، گفت : غلامى  [ و نوجوانى  ] بلند آواز [ و خوش صدا ]بودم ، پیش پیامبرصلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله   براى  نماز صبح اذان دادم

ادامه‌ی خواندن

حیّ على خیر العمل بخش اول – پژوهشی درباره اذان

حیّ على خیر العمل بخش اول – پژوهشی درباره اذان

 

اتفاق شیعه و سنى  بر شرعیّت «حیّ على  خیر العمل»

ثابت بودن جزئیّت «حَیّ على  خیر العمل» در اذان ، در عهد پیامبر ، از امور مسلم و تردید ناپذیر مى ‏باشد ، زیرا افزون بر وجود آن در احادیث شیعه دوازده امامى  ، و روایات زیدیه و اسماعیلیه ، اهل سنّت نیز به طُرُق خود آن را روایت کرده و آورده ‏اندکه ، بِلال در اذان صبح آن را مى ‏آورد ؛ بلکه گروه بسیارى  از صحابه به آن اذان مى ‏گفتند .از امامان چهارگانه اهل سنّت حکایت شده که ، به «حَیّ على  خیر العمل» در اذان  قائل ‏اند ؛ لیکن ادّعاشان این است که پیامبر به بلال دستور داد که آن را از اذان حذف کند و به جاى  آن جمله «الصلاةُ خیرٌ مِن النوم» را بگذارد . از این سخن روشن مى ‏شودکه آنان شرعیّت آن را ، در آغاز امر اذان ، انکار نمى ‏کنند ، لیکن به نسخ آن قائل ‏اند . حال باید دید ناسخ چیست ؟ و چرا از اذان تنها این جمله نسخ شد ؟شایان ذکر است که در این مسئله اهل سنّت دو گروه‏ اند : بعضى  از آنها ناسخ راسخن پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  مى ‏دانند که به بلال فرمود : «اِجْعَل مَکانَها الصلاةُ خیرٌ مِن النَوم»[۱]

ادامه‌ی خواندن

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۵-پژوهشی درباره اذان

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۵-پژوهشی درباره اذان

 بخش پنجم- آن سه یا چهار نفر کیانند ؟

پس از آگاهى   بر بعضى   از تحریف‏ هاى   بنى   امیه ، جاى   آن است که اکنون عبارت مبهمى   را که کتاب‏هاى   صحاح و سنن درباره خبر اِسراء آورده‏ اند ،بررسى   کنیم . مفاداین روایات این است که چون جبرئیل براى   اِسراء فرود آمد . سه نفر را دید که پهلوى  هم خوابیده‏ اند ؟ اسرافیل از جبرئیل پرسید ، او کدام یک از آنها است ؟ پاسخ داد : نفروسطى  ‏شان .کسى   که در وسط خوابیده بود ، پیامبر گرامى   اسلام ، حضرت محمد بود ، اکنون سؤال این است که آن دو نفر دیگر چه کسانى   بودند ؟ چرا نامشان مبهم است ؟مسلم در صحیح خود ، و ابو عَوانَه در مسندش و تِرمِذى   در سنن خود ، و ابن خُزَیْمَه در صحیحش ، از قتاده از انس بن مالک ـ شاید گفت از مالک بن صَعْصَعَه (مردى   از قومش) ـ روایت مى  ‏کند که پیامبر فرمود : کنار خانه کعبه بین خواب وبیدارى   بودم که شنیدم کسى   مى  ‏گفت :

ادامه‌ی خواندن

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۴-پژوهشی درباره اذان

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۴-پژوهشی درباره اذان

بخش چهارم-رفع ذکر پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  از سوى  خدا

ما مى ‏دانیم که ذکر و یاد پیامبر را خدا در قرآن بلند ساخت ، و برخلاف پندار ابو سفیان و معاویه و امویان و کسانى  که بر شیوه آن هایند ، این کار یک امر ربّانى  است . بعضى  از سخنان عالمان و مفسّران ، در این زمینه ، چنین است : شافعى  مى ‏گوید : ابن عُیَیْنَه خبر داد به ما از ابن نَجیح از مجاهد درباره این آیه « وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ » ، [ خدا ] فرمود : یاد نمى ‏شوم مگر اینکه تو با من یاد مى ‏شوى «أشهد أن لا إله إلاّ اللّه‏ ، وأشهد أنّ محمّداً رسول اللّه‏»[۱] . مقصود از این روایت ، ذکر و یاد پیامبر در شهادت به ایمان و اذان است ؛ و احتمال مى ‏رود ذکر آن حضرت هنگام تلاوت قرآن ، و انجام عبادات ، و خوددارى  از معصیت باشد . و نَووى  در شرح بر صحیح مسلم ، پس از نقل این سخن از شافعى  ، مى ‏گوید : این تفسیر ـ در روایتى   مرفوع[۲] ـ از پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  ، از جبرئیل ، از پروردگار عالم نقل شده است …[۳] در مصنّف ابن ابى  شیبه کوفى  آمده است : براى  ما حدیث کرد ابن عُیَیْنَه ، از ابن نَجیح از مجاهد [ که در تفسیر این آیه گفت : ] « وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ »[۴] گفته مى ‏شود : ا

ادامه‌ی خواندن

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۳-پژوهشی درباره اذان

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۳-پژوهشی درباره اذان

بخش سوم-امویان و اذان

نظریه رؤیا و آنچه در تشریع اذان آمد ، در عهد اموى  دگرگون شد و چهارچوب ه‏اى
ویژه یافت ، چه با توجه به قرائن و شواهد مى ‏توان دریافت که معاویه و کسان پس ازاو عهده ‏دار اجراى  آن گردیدند و مى ‏کوشیدند مردمان را  آن‏گونه که مى ‏خواهند
پرورش دهند . این مسئله را در احادیث اذان پس از امام على   علیه ‏السلام ملاحظه مى ‏کنیم ؛ آن حضرت در آنچه از پیامبر روایت مى ‏کند به این تضاد اشاره نمى ‏کند ، بلکه پیش از امام حسن  علیه ‏السلام حدیثى  به ما نرسیده که آشکارا روایاتى  را که مدّعى  تشریع اذان به رؤیا اندتکذیب کند .نخستین احادیث در این زمینه ، کلام سُفیان بن لیل است که پس از صلح امام حسن  علیه ‏السلام نزد او آمد ، وى  مى ‏گوید : نزد او درباره اذان سخن گفتیم ، بعضى  از ما گفت :

ادامه‌ی خواندن

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۲-پژوهشی درباره اذان

تحقیقی در ماورای نظریه رویا۲-پژوهشی درباره اذان

بخش دوم -رؤیاى  شگفت پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله

آلوسى  در تفسیر آیه رؤیا مى ‏گوید :ابن جَریر از سَهْل بن سعد روایت کرده که گفت : پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  خواب دید بنى  امیّه چون میمون‏ها بر منبرش جست و خیز مى ‏کنند ، افسرده شد و تا زمانى  که از دنیا رفت خنده بر لبانش نیامد و خداى  متعال این آیه را نازل کرد : « وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا … » .و ابن ابى  حاتِم ، و ابن مَرْدُویَه ، و بیهقى  در «الدلایل» ، و ابن عساکر از سعید بن مُسَیَّب روایت مى ‏کند که گفت : پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  ، در خواب ، بنى  امیّه را بر منابر دید ،ناخرسند گردید ، خدا وحى  کرد ، این تنها دنیاست که داده شدند ، پس پیامبرخوش‏حال  گشت و این معناى  سخن خداست که « وَمَا جَعَلْنَا … » .و ابن ابى  حاتم به نقل از یَعْلى  بن مُرَّه مى ‏گوید : «پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله  فرمود : در خواب بنى  امیّه را بر منابر زمین دیدم ، به زودى  آنان بر شما سلطه مى ‏یابند ، پس آنان را اربابان بدى  خواهید یافت ، آن حضرت براى  این پیشامد نگران و اندوهگین شد ، خداى سبحان این آیه را نازل کرد

ادامه‌ی خواندن

تحقیقى در ماوراى نظریه رؤیا ۱-پژوهشی درباره اذان

تحقیقى در ماوراى نظریه رؤیا ۱-پژوهشی درباره اذان

 

بخش اول

پس از آنکه دریافتیم در کیفیّت تشریع اذان ، بین مسلمانان اختلاف وجود دارد ، و
دانستیم که اهل بیت نبوّت نظریه رؤیا را نمى ‏پذیرند ، جاى  آن است که زمان نزاع میان مسلمانان را مشخص کنیم ، و انگیزه ‏هاى  نهفته در وراى  طرح این‏گونه نظرات را ـ درشریعت ـ دریابیم .بى ‏گمان توانایى ‏هاى  مسلمانان و فهم و درک آنان از حقیقت ایمان و اسلام در یک مرتبه و درجه نیست ؛ بعضى  از آنها معناى  رسالت و شأن و جایگاه رسول را به خوبى درمى ‏یابند و مقصود از امر و نهى  خدا را با دقّت عالى  مى ‏فهمند ، پس آنچه را پیامبر گفته متعبّد و فرمان‏بردارند . و در برابر امر او براى  خویشتن حق اختیارى  نمى ‏بینند ؛ و بعضى  دیگر براى  خود حق تشریع و اظهار رأى  قائل‏اند و آن را اجتهاد مى ‏نامند ؛ و گروه سومى  هستند که افراطى ‏اند و برخوردشان با پیامبر چنان است که گویا او انسانى بود که مبارزه کرد و پیروز شد ؛ و به همین ترتیب گروه چهارم و پنجم و … قابل تصوّر است .ما در کتاب «منع تدوین الحدیث» و انگیزه‏  ها و نتایج آن ، این جهت‏ گیرى ‏ها راروشن ساختیم و گفتیم که همه آنها در دو روش تنظیم مى ‏شود :

ادامه‌ی خواندن

درنگی بااحادیث رویا-پژوهشی درباره اذان

درنگی بااحادیث رویا-پژوهشی درباره اذان

با توجه به احادیث و نظر عالمان و نکته ‏هایى    که در بحث‏هاى    گذشته بیان شد ،
آشکارا روشن گردید که تشریع اذان در هنگام معراج پیامبر  صلى    ‏الله‏ علیه‏ و‏آله رخ داد ، و در این باور ، شیعه دوازده امامى تنها نیست . شیعه زیدیّه و اسماعیلیّه  نیز همین عقیده رادارند و افزون بر آن ، بزرگانى    از اهل سنّت به آن قائل‏ اند .بنابراین ، تشریع اذان ـ با این وصف که فعل تعبّدى    است ـ آسمانى    و از جهان بالا ووالاست ، نه آنکه زمینى    و ناشى    از خواب باشد ، و همین نظر با قانون‏ گذارى    الهى   هماهنگى    کامل دارد ، و نیز با اعتقاد به نبوّت و وحى    ـ که واسطه تشریع بین خدا وخلق است ـ سازگار مى   ‏باشد .اما این قول که اذان تعبیر خوابى    بود که مردى دید و به پیامبر  صلى    ‏الله‏ علیه‏ و‏آله خبر داد [ درآغاز ]   تنها نظر بعضى    از اهل سنّت بود ، و بعدها بین آنان به صورت قول مشهوردرآمد .

ادامه‌ی خواندن