بایگانی برچسب: محمّد عجاج الخطيب

بخش دوّم:فصل ششم۷ : – تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

بخش دوّم:فصل ششم۷ : – تدوین السُنّة

اختلاف در حدیث موجب سقوط آن از حجیّت نیست

یکى  از متأخّرین ، از همین جا ، نقطه ضعفى  را در خود حدیث قرار داده است و از خلال این مطلب بر متون حدیث یورش آورده و به اعتبار آن صدمه زده است .جزائرى  در پایان گفتار پیشین مى ‏گوید :زیرا در لفظ سنّت تعبّد در کار نیست ـ بر خلاف لفظ قرآن ـ بنابراین اگر معنا ضبط گردد آنچه مقصود نیست ضرر نمى ‏رساند[۱] .اگر مراد از این سخن این باشد که لفظ حدیث ـ که رسول خدا  (ص)فرموده است ـ مانند قرآن مقدّس نیست تا این که راوى  ملزم به گفتن عین آن باشد و تکرارش واجب باشد بلکه مراد مدلول و معنا و مفاد آن است ، بنابراین اگر خود الفاظ و عبارات از دست رفت و تبدیل به عبارات دیگرى  شد که دقیقاً همان معنارا مى ‏رساند ، ضررى  ندارد . این سخن صحیح و حق است و محدّثنا و فقهاء درباره ‏اش اتفاق‏ نظر دارند .امّا باید گفت

ادامه‌ی خواندن ←

بخش دوّم:فصل ششم۵ : – تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

بخش دوّم:فصل ششم۵ : – تدوین السُنّة

۱ ـ عثمان حدیث گفتن را منع مى ‏کند

محمود بن لبید گوید :از عثمان بر روى  منبر شنیدم مى ‏گفت : براى  هیچ کس جایز نیست حدیثى  را از رسول خدا  (ص) نقل کند که در زمان ابوبکر و عمرشنیده نشده است[۱] !این خبر دال بر این است که همانچه در زمان ابوبکر و عمر ممنوع بوده درزمان عثمان نیز ممنوع بوده است و ما اثبات کردیم که آنچه پیش از  عثمان ممنوع بود نقل حدیث بود نه فقط کم حدیث گفتن ،آنچه در زمان عثمان ممنوع بود نیز همین بود .امّا محمّد عجاج الخطیب سعى  مى ‏کند همین را نیز بپوشاند و مى ‏گوید : درباره عثمان نقل شده است که وى  شیوهئ عمر را در (منع از) زیادحدیث گفتن دنبال کرد[۲] . سپس خبر محمود بن لبید را (به عنوان شاهد مثال) آورده است در حالى  که در این خبر کلمه «زیاد گفتن» وجود ندارد ، مراجعه نمایید .عثمان نیز با ابو هریره همان کارى  را کرد که عمر کرد یعنى  تهدید به تبعید ! به
او گفت : این نقل حدیث از رسول خدا  (ص) چیست ؟ خیلى  (حدیث) گفتى  ! یاخوددارى  کن یا این که تو را به کوه‏هاى  دَوْس تبعید خواهم کرد[۳] !

ادامه‌ی خواندن ←

بخش دوّم:فصل ششم۴ : – تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

بخش دوّم:فصل ششم۴ : – تدوین السُنّة

بسیارى  از بزرگان اصحاب و خواص رسول خدا  صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله ‏وسلم   ـ همچون ابوبکر ، زبیر ، ابو عبیده و عبّاس بن عبدالمطّلب ، حدیث کمى  از آن حضرت نقل کرده ‏اند بلکه برخى  از آنها چیزى  نقل نکرده ‏اند مانندسعید بن زید بن عمرو بن نُفَیل که یکى  از ده نفرى  است که برایشان گواهى  به بهشت داده شده است[۱] .مى ‏گویم : اوّلین اشکالى  که بر ابن قتیبه وارد است این است که وى  به روایاتى که دال بر این است که عمر بطورکلى  نقل حدیث از رسول اللّه‏  صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله ‏وسلم   را منع کرده است ـ بى  آن که استثنایى  قائل شود ـ اشاره نکرده است و حال آن که این دسته از روایات اکثر روایات این باب را تشکیل مى ‏دهد و این که فقط به توجیه روایاتى پرداخته است که عمر در آنها به کم گفتن حدیث امر مى ‏کند پاسخى  بر روایات دال بر منع عمر از عموم احادیث نیست و این خارج از موضوعیتى  است که ازیک محقق در علم انتظار مى ‏رود .گاه به نظر مى ‏رسد که ابن قتیبه و پیروانش روایات عام در منع حدیث را حمل بر خصوص اقلال (کم حدیث گفتن) کرده ‏اند یعنى  حمل عام بر خاص ، امّا این کار صحیح نمى ‏باشد چراکه :

ادامه‌ی خواندن ←

بخش دوّم:فصل ششم۳ : – تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

بخش دوّم:فصل ششم۳ : – تدوین السُنّة

۱ ـ توجیه خطیب بغدادى

خطیب مى ‏گوید :اگر کسى  گفت : ناخرسند بودن عمر از حدیث گفتن صحابه به نقل از رسول خدا  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ‏وسلم و سخت‏گیرى ‏اش بر آنان به این خاطر ، چه وجهى  دارد ؟به او مى ‏گوییم : عمر این کار را بخاطر احتیاط در دین و نیک اندیشى  براى  مسلمین انجام داد ، ترسید مردم از اعمال باز مانند وبه ظاهر احادیث تکیه کنند و این در حالى  است که همه احادیث به ظاهرشان حکم نمى ‏شوند و این گونه نیست که هرکه حدیث راشنیده باشد نسبت به آن آگاه باشد چه بسا حدیثى  بصورت مجمل وارد شده باشد و معنا و تفسیر آن در حدیثى  دیگر باشد .از این جهت عمر ترسید حدیث بر وجه دیگرى  برداشت شود یااین که ظاهر لفظش را بگیرند و بر خلاف آنچه باید باشد ، حکم کنند .

ادامه‌ی خواندن ←

بخش دوّم:فصل پنجم : – تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

بخش دوّم:فصل پنجم : – تدوین السُنّة

عدم آشنایى  محدّثین با نوشتن

توجیهات دیگرى  براى  منع تدوین حدیث ذکر شده است که به جهت روشن بودن بطلان آنها شایسته نیست ذکر شود . گذشته از این که آن توجیهات پس از پدیده منع تدوین ، در دفاع از مانعین ، و به جهت رنگ و لعاب شرعى  بخشیدن به کار آنها ، ذکر شده است .از جمله آنها این است که : صحابه و تابعین بى ‏سواد بودند و نوشتن رانمى ‏دانستند و از این جهت این کار را نکردند .
ابن قتیبه مى ‏گوید :صحابه بى ‏سواد بودند و از میان آنان جز یک نفر یا دو نفر کسى چیزى  نمى ‏نوشت و درست هجّى  نمى ‏کرد [۱] .و ابن حجر مى ‏گوید :بدان که آثار (احادیث) پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ‏وسلم در عصر صحابه و تابعینِ بزرگ در کتب حدیث تدوین و مرتّب نشده بود … چراکه آنان آشنا به نوشتن نبودند[۲] .

ادامه‌ی خواندن ←

خاتمه بخش اوّل–تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

خاتمه بخش اوّل–تدوین السُنّة

خاتمه بخش اوّل ؛ خلاصه و نتیجه ‏گیرى

حال که به انتهاى  بخش اوّل رسیدیم ، به اختصار مى ‏گوییم : اسلام از لحظه آغازین ظهورش و از ابتداى  بعثت رسول بزرگوار  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ‏وسلم با روشهاى  گوناگون براصل نوشتن تأکید ورزیده و منتظر پدید آمدن بسترهاى  مناسب در اوضاع جارى آن روز نشد تا اینکه فرهنگ مبتنى  بر جهل و بى ‏سوادى  ـ که عرب بدان خو کرده بود ـ به سر آید و به صورت فرهنگى  مبتنى  بر کتاب ، نوشتن و «قلم و آنچه مى ‏نویسد» تکامل یابد !چنان که در دیگر موارد نیز هرچه در جامعه آن روز تغییر داد منتظر تغییرعقاید ، افکار ، دانسته ‏ها ، اخلاق ، سیره و سرشت مردم نشد بلکه با هرچه موافق نبود آن را با سرعت هرچه تمام‏تر مطابق با عناصر فرهنگ و تکامل مورد نظرخود تغییر مى ‏داد .

ادامه‌ی خواندن ←

فصل چهارم :بخش۲ –تدوین السُنّة

تدوين السُنّة، علوم حدیث، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،

فصل چهارم :بخش۲ –تدوین السُنّة

۸ ـ رافع بن خدیج انصارى  (م۷۴)مسلم در صحیح خود به نقل از نافع بن جبیر آورده است : مروان اموى  براى  مردم خطبه خواند و درباره مکّه و اهل آن و حرمتش سخن گفت،امّا از مدینه
واهل آن وحرمتش سخنى  نگفت ، از این جهت رافع بن خدیج او را خطاب کردو گفت : چرا مکّه و اهل آن و حرمتش را متذکّر شدى  امّا از مدینه واهل آن وحرمتش چیزى  نگفتى  ؟ در حالى  که رسول خدا  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ‏وسلم از مشرق تا مغرب این
شهر[۱] را حرام دانست و این در پوست دباغى  شده خَولانى [۲] نوشته شده و دردست ماست ، اگر خواستى  آن را برایت مى ‏خوانم[۳] .و قبلاً ذکر شد که رافع بن خدیج از کسانى  بود که از پیامبر  صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ‏وسلم براى  نوشتن حدیثش اجازه خواستند و آن جناب نیز به آنان اجازه داد و فرمود : «به نقل از منبنویسید اشکالى  ندارد»[۴] .

ادامه‌ی خواندن ←