سپاس خداى را که پروردگار جهانیان است و صلوات و سلام بر کسى که او را به عنوان رحمت بر عالمیان برانگیخت و بر خاندان برگزیده اش ، و لَعن و نفرین خدا بر کسانى که با آنان دشمنى ورزند ، از خلقتِ بَشر تا قیام روز قیامت .امّا بعد ، برادر فاضل ، سیّد جعفر مرتضى عاملى …طول عمر و برآورده شدن حاجات شما را از خدا خواستارم و دعا مى کنم که همواره در صراطِ مَرضاتِ الهى و دفاع از دین ، ثابت قدم باشید ؛ به راستى که خدااجابتگرِ دعاهاست …دلیلِ شما را پذیرفتم ، خدا پاداش نیکویتان دهد و هر خیرى را نصیبتان سازد .قصدم از یادآورى خطاى چاپى ، این نبود که لغزش شما را به رختان آورم و از شأن ومنزلت شما بکاهم ، بلکه تنها براى جلب توجّه کسانى بود که به چاپ این نامه دست مى یازند و هیچ قصد دیگرى را مدّ نظر نداشتم .به ادامه سؤالاتى که مى خواستم بپرسم باز مى گردم
حمد خداى را که پروردگار جهانیان است و صلوات و سلام بر کسى که او را بهعنوان رحمت براى جهانیان فرستاد و بر خاندانش که پس از او ، آنان را برگزید و بر کسانى که اینان را دوست بدارند .. .امّا بعد ، … حضرت ، علاّمه ، برادر ، جعفر مرتضى عاملى … سلام و رحمت وبرکاتِ خدا بر شما باد …حضرتِ علاّمه [ این حقیقت را ] از شما پوشیده نمى دارم که شگفتى ام از شما هربار از بار دیگرفزونتر مى شود و این ، به جوابهاى قانع کننده و دلایل انکارناپذیرى برمى گردد که در این نامه ها مى آورید و من اگر مُنصف و واقعنگر باشم ،چارهاى ندارم جز اینکه اقرار و اعتراف کنم به اینکه این ادله اى که برایم فرستادى و به سرعتِ خیال ، کوشیدى ، تصوّر نمى کردم بر آنها پاسخگویى.به آنچه در ذیل مىآید ، اذعان دارم :
یادآورى : در سخن تان به تعابیرى اشاره کردید که از سوى ما به کار رفت و بر شهادتِ پیامبر صلى الله علیه وآله گویا بود .مى گوییم :گزارشها تأکید دارند بر اینکه پیامبر صلى الله علیه وآله دست کم با زهر یک زن یهودى (ازساکنان خیبر) به شهادت رسید . از آن حضرت روایت شده که در بیمارى اش ـ که به رحلت او انجامید ـ با اشاره به این امر ، فرمود :فهذا أوان انقطاع أبهری ؛(۱) [ پیوسته این سَم ، مرا از پا درمى آورد ] اکنون ، زمان جدا شدنِ شاهرگ حیات است .
شما پرسش دیگرى را مطرح ساختید که : قدرتِ استنباط امور و پاسخ به مسائل جدید ، براى اهل ذکر از کجاست ؟ در حالى که وحى با وفات پیامبر (یا شهادتِ آن حضرت صلى الله علیه وآله) پایان یافت .آنان چگونه به مقاصدِ شریعت و حکم شرعى ـ بدون به کار بستنِ اجتهاد ـ دست مى یابند ، در حالى که وحى از میان رفت (حتّى اگر قایل شویم : آنان بر ضبط احکام ـآن گونه که پیامبر صلى الله علیه وآله به حضرت على علیه السلام آموخت ـ قدرت داشتند) ؟! پاسخ اوّلاً : اگر مراد شما این باشد که آنچه را که پیامبر صلى الله علیه وآله براى امّت ، به حضرت على علیه السلام آموخت ،
پرسیده اید : آیا غیر از انبیاى الهى [ اعتقاد به ] معصوم دیگرى جایز است ؟! گاه انسان ، خویشتندار است [ و خواهشهاى نفسانى را از خود باز مى دارد ] این کار ، باسیر سوى خداى بزرگ ، براى مردم مقدور است ، اما آیا عصمتِ آنان مانند عصمت انبیاست ؟!به عبارتِ دیگر ، آیا عصمتِ آنها تکوینى است یا چیز دیگر است ؟مى گوییم :اوّلاً : در عبارتتان (که اندکى پیش آمد) آورده اید که : «گاه انسان خود را [ از گناه ]حفظ مى کند و این کار ، براى اشخاص مقدور است» همین نکته ـ به خودى خود ـ براى پاسخِ سؤال نخست شما (اینکه پرسیده اید : آیا غیر انبیا [ کسانِ دیگر ] مى توانندمعصوم باشند) کافى است .بر این سخن شما این مطلب را مى افزاییم که : خداى سبحان عصمت را بر همه مردم واجب ساخت ؛ هنگامى که خدا احکامى را گذارْد و امر و نهى و تشویق و توبیخ کرد ، از همگان خواست که همه امر و نهى ها را فرمان برند
گفته اید : تصویب ، همان بداء باطلى است که با علم خداى بزرگ تنافى دارد … سپس از حقیقتِ «بداء» (که شیعه بدان معتقد است) پرسیده اید …پاسخ ما چنین است : ۱ . اگر «بداء» بدان معنا باشد که خداى متعال ، به سببِ کشفِ خطا در رأى اوّل خود ، نظرش را تغییر مى دهد ، این مطلب ، سخن باطلى است و بر خداى متعال ـ که به هر چیزى داناست ـ محال مى باشد و آیاتِ قرآن و ادلّه عقلى در بطلانِ آن صراحت دارند .اَحَدى از شیعه اهل بیت علیهم السلام به این امر ـ که بطلانِ آن بدیهى است ـ اعتقاد ندارد ،بلکه آنان مى کوشند اَمثال این یاوه ها و گمراهى ها را از ذهن هاى مردم ، بزدایند …
بسم اللّه الرحمن الرحیم حمد خداى را که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر بهترین خلق او ،محمّد و خاندان پاکش .جناب عالمِ کامل و خردمندِ فاضل ، شیخ «ص» تأییدتان پایدار باشد … سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد …نامه بزرگوارانه تان به دستم رسید ، نامهاى که محبّت راستین و اخلاق پاک وطهارتِ روح وعظمتِ اَدبِ شما را گویاست ؛ خدا به وجودتان برکت دهد و عمرى طولانى همراه با سلامت در دین و دنیا و زیستن به نیکى ، ارزانى تان دارد ؛ به راستى که خدا شنوا و اجابتگرِ دعاست .
بسم اللّه الرحمن الرحیم حمد خداى را که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر بهترین خلق خدا ،محمّد بن عبداللّه ، رسول رحمت و نبى ّ امّت ، و بر اهل بیت آن حضرت و همه اَصحاب او . امّا بعد ، برادر گرامى ، سیّد جعفر مرتضى عاملى ، سلامت و توفیق شما را از خداى بزرگ ، خواهانم …سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد …خداى متعال را بر نعمتهاى فراوانش ، شکر گزارم . از جمله نعمت هایش بر من این است که برادر عالم و فقیهى را ارزانى ام داشت ، کسى که همه علمِ [ دین ] را [ درخود ] گرد آورد و اخلاق ستوده اى را داراست و از شخصیّت هاى نادر و شگفتِ زمانِ ما به شمار مى رود .
رابعاً : بیانِ اینکه چرا ما بر اَخذِ دین از خصوصِ اهل بیتِ نبوّت علیهم السلام ایستاده ایم ،نیازمندِ ملاحظه امور فراوانى است ، از جمله : الف) به صرف اینکه مجتهدى از نبوّت [ و روحِ شریعت ] حکم برگیرد ، در نزدشما شایان پیروى نیست و از این رو ، شما در برههاى از زمان ، تقلید از غیر این چهارنفر را منع کردید و این منع ـ به شکل دیگرى ـ تا زمان حاضر ، جریان دارد . ب) چنان که یاد کردید ، خداى متعال داراى مقاصدى است که مى خواهد مردم به آنها دست یابند … و احکام و شرایعى را براى رسیدن به آن مقاصد ، نهاده است … و ازما خواسته خودِ این طریق را ـ براى رسیدن به آن احکام ـ بپیماییم ؛ به همین جهت ،نمى پسندد که آن احکام به واسطه قرعه یا نجوم (پیشگویى ) یا خوابها یا کهانت یاکف بینى یا فنجان بینى یا از جن یا از غیر مسلمانان یا از علماى فاسق ، به دست آید ،براى ما جایز نیست مقلِّد اینان باشیم
بسمه تعالى ستایش و سپاس ویژه خداست و صلوات و سلام بر محمّد و خاندانِ پاکش… برادر گرامى ، جناب شیخ «ص» امیدوارم همواره مُؤَیَّد و موفق باشید … سلام و رحمت و برکات خدا بر شما و بر همه کسانى که دوست مى دارید … با سپاس و منّت ، نامه تان را دریافت داشتم و خداى پاک را ستودم که برادربزرگوارى چون شما را ارزانى ام داشت . از همان زمان که نامه اوّل شما را دیدم ، نشانه هاى بزرگوارى و حُسن نیّت و صفاى ِ نهفته در آن را احساس کردم و از تو چه پنهان که تا آن نامه اى که با آن مقاله شخص دیگرى را فرستادى ، خواندم ، به برادرانى که پیش من بودند ، گفتم :